سامانه تاریخ چند رسانه‌ای توسعه نظام آموزش پزشکی و سلامت استان اصفهان

حفظ، ارزش سنجی و توسعه میراث فرهنگی برای سازمان های دانشگاهی از اهمیت منحصر به فردی برخوردار است و تمامی دانشگاه های معتبر دنیا در کشور هایی قرار دارند که سابقه علمی و فرهنگی قابل قبولی را نیاکان آنها به جای گذاشته اند. تاریخ تمام دانشگاه‌های جهان حاکی از آن است که دانشگاه ها در اساس موسسات مذهبی یا در اصطلاح مدرسه‌ هایی بوده‌اند که در دنیای اسلامی مقارن قرون میانه اسلامی شکل گرفته‌ اند. تدوین تاریخ مؤسسات علمی موجب احیای هویت سازمان‌های علمی و فرهنگی می‌شود. در حال حاضر تمامی دانشگاه‌های معتبر جهانی از طریق تشکیل موزه و گردآوری تاریخچه و ایجاد تاریخ شفاهی درصدد این هستند که پیوند نسل حاضر را با گذشته برقرار سازند و رسالت فرهنگ‌سازی و ارتقاء فرهنگی خود را به انجام رسانند.

دانشگاه علوم پزشکی اصفهان که از دانشگاه های بزرگ کشور پهناور جمهوری اسلامی ایران است، و شاید جزء دانشگاه هایی است که حداقل بتوان آن را جزء پنج دانشگاه بزرگ کشور قلمداد کرد، میراثی غنی و فرهنگی به همراه دارد. این میراث که شاید در هیچ دانشگاهی در دنیا وجود نداشته باشد، وجود شخصیتی است جهانی و شناخته شده در علوم پزشکی و فلسفه و نجوم و سایر علوم زمان خود به نام حکیم ابو علی سینا  است که در مدرسی به نام مدرس ابن سینا در تاریخ 403 در اصفهان شروع به کار کرده است. آموزش پزشکی در اصفهان قدمتی در حدود 1000 سال دارد. مدرس ابن‌سینا که ابوعلی سینا مدرس آن بود، شناخته شده‌ترین و معتبرترین مدرسه آموزش پزشکی است، در اصفهان قرار داشته و از شهرت جهانی برخوردار است. و حتی بخش‌هایی از این مدرس هنوز باقی مانده است. ابوعلی سینا بیش از 15 سال در اصفهان به تدریس طب، فلسفه و حکمت اشتغال داشته است و کتاب قانون او که تا سال‌ها در اروپا و سایر نقاط جهان کتاب مرجع طب بود، در اصفهان تألیف شده است. شاگردان بزرگی در این مدرس از ایران و حتی خارج از ایران تربیت شدند.

این پیشینه روشن و درخشان تاریخی برای بسیاری از مردم اصفهان و حتی تحصیل‌کردگان شناخته شده نیست. نسل جدید در هر کشوری از طریق پیوند به ریشه‌های تاریخی به احساس هویت و خودباوری و بالندگی می‌رسد. طرح همین مباحث در 10 سال اخیر و گفتگوهای مکرر با شورای شهر اصفهان موجب شد که طرح احیای مدرس ابن‌سینا در طرح‌های مصوب شهرداری قرار گیرد. مدرس ابن‌سینا در واقع اولین دانشکده پزشکی رسمی در جهان است که در اصفهان تأسیس شده است. در شکل‌گیری آموزش جدید پزشکی و ارائه خدمات نوین سلامت نیز اصفهان از پیشگامان کشور محسوب می‌شود و لذا می توان تاریخ توسعه و ایجاد آموزش طب در اصفهان را سال تاسیس مدرس ابن سینا در نظر گرفت. به همین خاطر و براساس تصمیم مدیریت کلان دانشگاه، لوگوی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به گونه ای طراحی شده که تاریخ تاسیس دانشگاه 403 هجری شمسی برابر با 1024 میلادی در نظر گرفته شده است.

در عصر جدید نیز با فاصله چند سال پس از تأسیس دانشگاه تهران، آموزش عالی نوین نیز با آموزش پزشکی و تشکیل آموزشگاه عالی بهداری در اصفهان آغاز می‌شود و آنچه امروز به عنوان دانشگاه اصفهان می‌شناسیم، فی‌الواقع با دو دانشکده پزشکی و داروسازی این دانشگاه شکل گرفته است و صاحب مکان و ساختمان و بیمارستان‌های آموزشی گشته است. شکل گیری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تفکیک دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از دانشگاه اصفهان، آغاز تحولاتی وسیع و شگرف در دانشگاه علوم پزشکی بود و در طول سال‌های شکل‌گیری نظام نوین آموزش پزشکی و ارائه خدمات بهداشتی درمانی، استان اصفهان هم در تربیت نیرو و هم در اجرای طرح‌های سلامت‌آفرین، نوآوری‌های علمی، فعالیت‌های تحقیقاتی، توسعه زیرساخت‌ها و ایجاد زیربناها تجارب ارزنده و قابل الگوشدن را خلق کرده است. دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از پیدایی تا زمان حاضر و در گذر سیر تکامل و توسعه خود دوران پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است. دانشگاهی که از بدو تأسیس خود تا به حال حداقل بالغ بر چند ده هزار پزشک و پرستار و داروساز و دندانپزشک را تربیت و به جامعه، تحویل داده است. این راه طی شده درخشان با مرارت‌ها، سختی‌ها، مشکلات و شیرینی‌ها و تلخی‌های فراوان همراه بود است و تاریخی عبرت‌آموز در پیشینه نظام سلامت و آموزش پزشکی اصفهان نهفته است که متأسفانه این تاریخ آن چنان که ضروریست در یک مجموعه قابل عرضه جمع‌آوری نشده است.

در راستای انعکاس این سیر تحول و توسعه عظیم در مراکز و زیر مجموعه های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از زمان پیدایی تا زمان حال و ارج نهادن به تلاشهای تمام نیروهایی که در این راه گام برداشته اند تصمیم بر این شد تا با استفاده از بستر سامانه تحت وب و به صورتی چندرسانه‌ای این تاریخ درخشان و آموزنده را در قالبی زیبا و موردپسند در معرض نگاه و تجربه‌ اندوزی مخاطبان قرار گیرد، بطوری که دارای قابلیت به روز رسانی و بارگذاری پروژه ها و مطالب جدید را نیز داشته باشد. عمده منابع موجود اتوبیوگرافی‌هایی است که برخی از موارد تاریخی از آن قابل استخراج است. ایجاد یک منبع قابل اعتماد برای مراجعه که سوابق نظام خدمات و آموزش سلامت را منعکس نماید از ضروریات دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بود که مجری طرح با توجه به سوابق طولانی حضور در دانشگاه بارها به انجام آن از سوی علاقمندان ترغیب شده بود و مقدمات این کار را به صورت غیررسمی چند سال بود که پیگیری می‌کرد و برخی منابع نیز جمع آوری شده بود.

به توصیه مدیریت ارشد دانشگاه مقرر شد این کار در قالب یک سامانه چندرسانه‌ای (فیلم، عکس، صوت و نوشته) سامان‌دهی شود و به جامعه علمی عرضه گردد. لذا با مشورت‌های مکرر به این جمع‌بندی رسیدیم که تاریخ چندرسانه‌ای توسعه نظام سلامت و آموزش پزشکی استان اصفهان در قالب سامانه ای جذاب طراحی و عرضه گردد. این سامانه نه تنها به تاریخچه شکل‌گیری زیرساخت‌ها و برنامه‌های توسعه آموزش پزشکی از سالیان قبل تاکنون می‌پردازند، بلکه توسعه خدمات سلامت و توسعه زیرساخت‌ها در سراسر استان را نیز مشمول می‌شود.

به استفاده از تاریخ شفاهی به عنوان روش جدید پژوهشی و میان رشته ای در ایجاد این سامانه بسیار توجه شده است. در واقع، تاریخ شفاهی به عنوان یک روش تحقیق با ارزش در حوزه جمع آوری و مستند سازی اطلاعات شفاهی در حوزه یک منطقه جغرافیایی ، مورد توجه حوزه های مختلف پژوهشی قرار گرفته است و جایگاه آن در تاریخ نگاری، بحثی‏‏ است که از دیرباز در کشور مورد توجه قرار داشته است. اساس شکل‌گیری تاریخ شفاهی گفت‌وگوی فعال، آگاهانه و هدفمند میان مصاحبه‌کننده و مصاحبه‌شونده، به مثابه فردی مطّلع از موضوع تاریخی، برای بازسازی و بازنمایی آن موضوع است. این کار از طریق مصاحبه صوتی یا تصویری صورت می‌گیرد و سپس نمایه‌سازی و مستندسازی شده و قابل استفاده می‌شود. تاریخ شفاهی می‌تواند راهی باشد برای اظهارنظر مردمی که خود در خلق اسناد گذشته‌شان مشارکت نداشته‌اند، و در واقع فرصتی است برای مردمی کردن نگارش تاریخ. بدیهی است که حجم وسیعی از اطلاعات تاریخی هرگز به نسل‌های بعدی منتقل نمی‌شود و همواره و در هر زمان انبوهی از اطلاعات با ارزش در سینه‌های افراد مطلع مدفون می‌گردد. از ویژگی‌های تاریخ شفاهی ارتباط با مردم عادی، گروه‌ها، حوادث، روش‌های زندگی و مهاجرت‌هایی است که به دلایل متعددی چون فشار‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی درباره آن‌ها نوشته‌ای به‌جا نمانده است. 

محتوای این سامانه به تبلور هویت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به عنوان یک دانشگاه شناخته شده کشوری و بین‌المللی می‌پردازد. این سامانه پویاست به طوری که امکان افزوده شدن بر محتواها و تصحیح برخی موارد ضروری و بسیاری توسعه‌های دیگر، در آن میسر است. پس از رونمایی و معرفی این سامانه بسیاری از مخاطبان ترغیب خواهند شد تا برای غنای آن کوشش کنند و گوشه‌های مغفول مانده تاریخ دانشگاه را به تدریج بازگو نمایند.

روش اجرا:

- برای طراحی سامانه متناسب با اهداف ذکر شده با جمعی از افراد مطلع در امور رسانه و طراحی گرافیکی و برنامه نویسی و مدیران روابط عمومی و فناوری اطلاعات چندین جلسه برگزار گردید و پس از توافق بر معیارهای مناسب برای طراحی سامانه، کارهای اولیه طراحی سامانه انجام شد و با مشورتهای متعدد با افراد صاحب نظر و نیازمندیهای ضروری برای پیاده سازی محتوا،  ورژن های متعددی از سامانه تهیه شد که آخرین ورژن ششمین ورژن سامانه است که در اختیار سفارش دهنده قرار می گیرد.

- برای تهیه محتوا بر اساس معیارهای مورد توافق در پژوهشهای تاریخی اقدام شد.  تحقیق تاریخی با استفاده از اسناد و مدارک معتبر انجام می­شود تا از این طریق بتوان ویژگی­های عمومی و مشترک پدیده­ها و حوادث تاریخی و دلایل بروز آنها را تبیین کرد. تحقیقات تاریخی همواره با مشکلات فراوان روبه­روست که مهمترین مشکل آن عدم حضور محقق در صحنۀ واقعه است تا بتواند به طور زنده اطلاعات و مدارک مورد نیاز را گردآوری کند؛ در نتیجه، منبع عمدۀ اطلاعات و داده­های او اسناد، شواهد و مدارکی است که می­تواند حول مسئله تحقیق به آنها دسترسی پیدا کند. در مطالعه حاضر خوشبختانه پژوهشگر اصلی در بیش از پنجاه درصد محتوای تهیه شده به نوعی حضور داشته که این امر تا حدود قابل توجهی امکان معتبر بودن نتایج را تضمین می کند.

این سامانه از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

- تاریخ پیدایی: تاکید بر بنیان گذاری های اولیه و آغازین ساختارهای فیزیکی و برنامه های توسعه آموزش، پژوهش، و ارایه خدمات بهداشتی درمانی

- تاریخ توسعه: سیر ایجاد زیر ساخت های ارایه خدمات بهداشتی درمانی در تمامی شهرها و بخشها و روستاهای استان اصفهان به تفصیل

- تجربیات ماندگار و افتخارات: برنامه های تحول آفرین در حوزه های آموزش، پژوهش، ارایه خدمات بهداشتی درمانی و سایر خدمات که از برجستگی های ویژه برخوردار و یا در سطح کشور موجب تحول بوده اند

در طراحی سامانه به قابلیت های زیر توجه شده است:

-        ایجاد جذابیت بصری و متناسب با هویت بصری دانشگاه

-        قابلیت جستجو

-        تعامل با مخاطبین

-        برخوردار از ظرفیت کافی برای بارگذاری محتوا در طول سالهای آینده

-        هماهنگ با معیارهای سامانه اصلی دانشگاه و معیارهای مدیریت فناوری های دانشگاه

-        تضمین مالکیت محتوا برای دانشگاه

-        تضمین امنیت و سهولت دسترسی از سیستمهای ویندوز و اندروید

مجریان و پدیدآورندگان سامانه:

سفارش دهنده: دکتر طاهره چنگیز

مجری: دکتر علیرضا یوسفی

پدید آورندگان: دکتر علیرضا یوسفی، علی ثابت‌پی، هادی بدیعی فرد، حمید رضا سورانی، و صادق دهقانی

با تشکر و قدر دانی از دیگر همکارانی که در به ثمر رسیدن این سامانه از هیچ کوششی مضایقه نکردند.