پیشینه انجام اعمال جراحی‌های مدرن در اصفهان به شکل‌گیری اولین بیمارستان‌ها و پزشکانی که در آنها مشغول به کار بودند بر می‌گردد. "بُرمانگری" (عمل جراحی) برای نخستین بار در بیمارستان بغوسخانیان و سپس بیمارستان مسیحی انجام شده است.

بیمارستان بغوسخانیان بیمارستانی متعلق به ارامنه بود که در محل جلفا قرار داشت. این بیمارستان توسط هیأت‌های مذهبی ارامنه اداره می‌شد. پزشکان، ماماها و پرستاران از کشورهای گوناگونی مانند انگلیس، کانادا، آلمان، و استرالیا به این بیمارستان منتقل شده تا به مراقبت و درمان بیماران مسیحی بپردازند. دکتر شافتر که استاد کالج پزشکی لندن بود دستیارانی را از انگلیس به این بیمارستان می‌آورد تا زیر نظر خودش، دکتر پانت (Dr. Ponte) و دکتر آندرانیک میناسیان (متخصص زنان که مسیحیِ ارمنی بود) آموزش ببینند. می‌توان گفت که جراحی واقعی اصفهان را دکتر شافتر و دکتر واید و سپس دکتر حکمی و دکتر تومانیاس پایه‌ریزی کردند.
درمانگاه کازرونی که آن را می‌توان اولین درمانگاه مجهز شهر اصفهان به حساب آورد در سال 1318 ه. ش توسط فرزندان مرحوم حاج محمد حسین کازرونی بنا شد و بعدها یک زایشگاه هم به آن اضافه گردید و پس از مدتی با تجهیزات جدیدی که برای آن تهیه شد، به یک بیمارستان مجهز تبدیل شد. پایه‌گذار اصلی این درمانگاه دکتر کارو میناسیان بود. وی همان‌طور که خودش را معرفی می‌کند پزشکی تحصیل کرده و متبحر و کوشایی بوده است و برای اولین بار در درمانگاه کازرونی برای بیماران پرونده پزشکی تشکیل می‌داده است. تصدی زایشگاه بیمارستان با مرحوم دکتر محمد ریاحی بود. دکتر ریاحی تحصیل کرده فرانسه بود و از آنجایی که همه مردم دسترسی به خدمات درمانی و جراحی های موردی را نداشتند، دکتر ریاحی اغلب به وسیله خودروی جیپ خود و حمل کیف وسایل جراحی به روستاها می‌رفت و در منزل افراد اعمال جراحی را انجام می‌داد. سپس دکتر ریاحی با تهیه خانه‌ای دو طبقه در اصفهان اعمال جراحی را در آنجا انجام می‌داد و در آن زمان کمک جراح‌های ایشان آقای دکتر مالکی و یک پزشک سرهنگ ارتش بودند.
بعدها پزشکانی چون دکتر سیاوش صحت هم به جمع ایشان اضافه شد که در بیمارستان امین اعمال جراحی را انجام می‌دادند. با تأسیس آموزشگاه عالی بهداری در سال 1325دکتر مرتضی حکمی پزشک جراح و رئیس بیمارستان خورشید ریاست آموزشگاه را نیز به عهده داشتند. در رأس اساتید آموزشگاه آقایان دکتر ریاحی و دکتر حکمی تشریح را تدریس می‌کردند.
با بالا رفتن سن دکتر ریاحی، دکتر ناصر امیر نیرومند که از شاگردان  پروفسور عدل بود به ایران آمد و تدریس جراحی در آموزشگاه عالی بهداری اصفهان و سپس در دانشکده پزشکی را آغاز نمود. به دلیل کمبود جراح متخصص او به تمام جراحی‌ها اعم از شکسته‌بندی، اعمال حلق و بینی جراحی مجاری ادرار، جراحی زنان و زایمان و… می‌پرداخت در حالی که آن زمان نه هوشبری قابل اطمینانی در کار بود و نه داروهای گوناگون و حتی یک پرستار تحصیل کرده هم برای بیهوشی نبود. دکتر نیرومند در بیان خلاقیت در روش اولیه هوشبری می‌گوید: 
"در بیهوشی از اتر و کلر و فورم استفاده می‌کردم. جراحی و بیهوشی بایستی هم‌زمان انجام می‌شد. با قیف دوسر که از یک سوی قیف روی پارچه‌ای مواد بیهوشی ریخته می‌شد و سوی دیگر قیف روی بینی بیمار بود، انجام می‌گردید. بیاد دارم که در یکی از اعمال جراحی ناگهان بیمار در حین نیمه بیهوشی از روی تخت پا به فرار گذاشت. در آن زمان‌ها به اعمال جراحی کمتر اعتقاد وجود داشت. اولین بار در اصفهان روی معده عمل جراحی انجام دادم. طحال‌برداری یک کودک ۸ ماهه با هموگلوبین ۴، در جراحی دیگری عمل انسداد روده بیماری را با خارج کردن ۴۰۰ کرم از آن انجام دادم. در جراحی و شکسته‌بندی ناچار بودم از گچ بنائی استفاده کنم و خلاصه این که افراد کمتر به عمل جراحی اعتقاد داشتند و بیماران نیز به ندرت به عمل جراحی تن می‌دادند."

بدیهی است که انجام عمل‌های جراحی بدون استفاده از دانش و امکانات بیهوشی موفقیت‌های موردنظر را در پی ندارد و از طرفی وظیفه متخصصین بیهوشی صرفاً محدود به اتاق عمل نمی‌شود. در سال 1337 اولین پزشک بیهوشی دهنده مرحوم دکتر هراند قوکاسیان پس از گذرانیدن دوره دستیاری بیهوشی در تهران با به همراه آوردن یک دستگاه بیهوشی بویل پورتابل در گروه جراحی دانشگاه اصفهان مشغول به کار شد. در سال 1338 آقای دکتر اکبر بردبار که دستیاری بیهوشی را در تهران گذرانیده بود به سمت رئیس درمانگاه و عضو هیأت‌علمی در گروه جراحی مشغول به کار گردید. آقای دکتر بردبار در سال  1343 از بورس اعضاء هیأت‌علمی استفاده کرده و در لندن دوره‌ی تخصص بیهوشی را گذراند. سپس در سال 1349 به دستور ریاست وقت دانشگاه آقای دکتر معتمدی، آقای دکتر محمود رحیمی برای استفاده از بورس سازمان بهداشت جهانی که در کشور دانمارک برای دوره تخصصی بیهوشی برنامه‌ریزی شده بود اعزام و سپس در سال 1352 آقای دکتر حجت‌اله مالکی از این بورس استفاده نمودند. رشته بیهوشی اولین گروه مستقلی بود که در سال 1356 از گروه جراحی جدا گردید.

منابع:

- مصاحبه با آقای دکتر سیاوش صحت، عضو هیأت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اسفند 1399.

- دفتر مستندسازی تاریخ توسعه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، اسفند 1399.