پیشنهاد طرح احیای مدرس ابن سینا

(Avecina School)

 

1. بیان مسأله

میراث فرهنگی منحصربه‌فرد، غیر قابل جایگزینی و در میان نسل‌ها از ارزش و احترام برخوردار است. اهمیت آثار تاریخی از نظر جنبه معنوی و وارستگی است كه روح بشر بر اثر گرفتاری های مادی تشنه آن است و روز به روز هم بیشتر نیازمندی خود را به تسكین التهاب و هیجان روحی كنونی که برای او فراهم گردیده است، احساس می كند و ذوق زیبا شناسی و زیباپرستی هم بیشتر به این احساس دامن می زند.

ميراث فرهنگي هر كشور از اساسي‌ترين اركان تحكيم هويت ؛ايجاد خلاقيت و خودباوري ملي است. کاوش و احیا در زمينه‌هاي مختلف آن موجب روشن شدن ابهامات تاريخي، شناخت ارزش‌هاي حاصل از حيات طولاني جامعه و تسريع ارزش‌هاي نهفته در ميراث فرهنگي به حيات امروزين جامعه مي‌شود و بالقوه قادر به تعيين مرزهاي فرهنگي جوامع بشري بوده و حداقل يكي از عوامل اصلي بازشناسي ملت‌ها و كشورها از يكديگر است. از طرف دیگر میراث فرهنگی و آثار تاریخی كه در شهرهای مختلف هستند در حكم قباله و سند تاریخ محسوب می شوند.

در اساسنامه میراث فرهنگی کشور، چنین آمده است:

میراث فرهنگی، شامل آثار باقیمانده از گذشتگان است که نشانگر حرکت انسان در طول تاریخ می‌باشد و با شناسایی آن زمینه شناخت هویت و خط حرکت فرهنگی او میسر می‌گردد، انسان از همان زمانی که در ذهن خود توانست وقایعی را که در گذر زمان اتفاق افتاده به یاد بسپارد و آنها را به عنوان تجربه در زندگی روزمره خود به کار برد همان تجربه ها ارزش خاصی در نزد انسان پیدا کرد چرا که آنها با مشقت به دست آمده و از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته و حتی بعضی از این تجربه‌ها جان مایه یک نسل بوده است.

آثار فرهنگي و تاريخي ماندگار در جاي جاي ايران، اين كشور را در زمره يكي از متمدن‌ترين فرهنگ‌ها قرار داده است و در اين ميان بعضي از شهرها با وجود آثار تاريخي و میراث فرهنگی خود تاثير بسزايي را در شناسنامه اين تمدن كهن گذاشته‌اند.

سنت علمی و آموزشی نیز از جمله بارزترین مظاهر تمدنی و میراث فرهنگی هر سرزمین است. کاوشی در تاریخ تمام دانشگاه‌های دایر جهان حاکی از آن است که دانشگاه‌ها در اساس موسسات مذهبی یا در اصطلاح مدرسه‌هایی بوده‌اند که در دنیای اسلامی مقارن قرون میانه اسلامی شکل گرفته‌اند. این چنین است سرگذشت دانشگاه فاس در مراکش بعنوان قدیمی ترین دانشگاه عالم و حتی دانشگاه آکسفورد بعنوان یک دانشگاه قدیمی عالم که کماکان دایر می باشند .ده دانشگاه کهن جهان اگرچه در دوره‌های کوتاهی تحت تاثیر جنگ و یا حوادث دیگر تعطیل شده‌اند اما درمجموع طی دوره‌های مختلف تاریخی بر وسعت خود افزوده و سطح علمی و اعتبار تخصصی خود را ارتقا داده‌اند.

 گفته می‌شود که قدیمی‌ترین نهادی که به دانشگاه‌های امروزی شباهت بیشتری داشت، حدود شش و نیم سده پس از برپایی آکادمی افلاطون (که در باغ آکادامه و دره آکادموس آتن گشایش یافت) فعالیت می‌کرد. دانشگاه جندی شاپور نیز که از قدیمی ترین مراکز آموزش مدون بوده ،اینک بازمانده ای ندارد و چنین است بسیاری از دانشگاه‍ای هند و چین باستان ؛ لکن مدرس بوعلی بعنوان اولین مدرسه یا دانشکده از دانشگاه علوم طب و حکمت اصفهان کماکان برجاست .گرچه نام کشور ما با دانشگاه جندی شاپور در زمان ساسانیان جزو اولین کشورها در پایه گذاری دانشگاه مطرح است اما همانند یونان و روم این دانشگاهها بعد از گذشت قرون یا از یاد رفته و یا تغییر ماهیت کلی داده اند و تقریبا اثری از آنها باقی نمانده است.لکن در این میان هستند دانشگاههایی که هنوز پا بر جا هستند .در کتاب جهانی گینس دانشگاه آکسفورد دومین دانشگاه قدیمی کماکان دایر جهان قلمداد شده که خطایی تاریخی است و تا حدی از ضعف پیگیری و احیای آثار فرهنگی در ایران ما حکایت دارد .

در این میان به تحقیق دانشکده طب بعنوان هسته اولیه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان که به مدرس ابن سینا مشهور است و کماکان در خیابان ابن سینای امروزی اصفهان حفظ شده کانون اولیه دانشکده طب اصفهان است که بعدها در مکان امروزی توسعه و ارتقا یافته و اینک آن مدرس طب و حکمت به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ارتقا و توسعه یافته است .

دانشکده طب ابن سینا در اصفهان(مدرس ابن سینا) یا مدرسه علایی بعنوان نادرترین مرکز آموزشی که برپایه درسنامه مدون ،تدریس طب را در اصفهان بسط داده است تنها مرکز دانشگاهی است که هم ابنیه و آثار و هم درسنامه و کتب درسی آن تاکنون برجای مانده و دقیقا مستندترین دانشکده پزشکی قدیمی جهان هست که تا هزاره آن چیزی باقی نمانده است .

علاوه بر این مهم طب سنتي ايران، ميراث گرانقدر بجاي مانده از تلاش حكيمانه، تحقيقات عالمانه و تجارب ارزشمند هزاران دانشمند و حكيم دوران هاي گذشته به ويژه دوران 1400 ساله تمدن اسلامي است كه نه تنها در دوران هاي گذشته بلكه براي دنياي امروز و فردا نيز در اين درياي پهناور، گوهرهاي درخشان و ناسفته فراواني وجود دارد.احيای طب سنتي با احیا،حفظ و صیانت از آثار تاریخی مرتبط و گردآوري، طبقه بندي، بررسي و ارزيابي اين ميراث عظيم، گامي اساسي در حفظ و احیای سنت علمی و دانشگاهی موطن و دستيابي به دانش مستحكم و ارتقای سلامت  براي آحاد مردم و بهره گيري هاي رو به تزايد و پر ثمر از اعتماد بنفس ملي و امکانات تبعی آن در حوزه های مختلف برخاسته از اين حركت است .

 از دیگر سو پوشیده نیست که اصفهان همواره تجلی گاه ماندگار و پذیرای نوابغ فرهنگ ساز بوده و هست و با توجه به نقش حياتي موزه ها در جوامع بشري که نقشي بديع، ماندگار و مروج ناب ترين پديده هاي فرهنگي است ؛تاکنون اصفهان بعنوان یکی از طلایه داران سنت علمی و دانشگاهی ایران زمین از موزه ای در این زمینه خصوصا مربوط به حوزه طب و حکمت و سنت دانشگاهی آن محروم مانده است. نقش موزه هاي محلي و استفاده از ظرفيت هاي منطقه اي براي تجهيز و استفاده مطلوب از شواهد گذشته، در كشور ما تا حدود زيادي مهجور مانده است. شواهد فراواني كه در مورد مواجهه گذشتگانمان با سلامت عمومي جامعه و نحوه برخورد آنها با بيماري ها و نیز آموزش طب و حکمت و مدارس آن وجود دارد، در حال نابودي بوده و بيم آن مي رود كه در آينده نزديك، اين تجارب و یادگاران در كوران حوادث، به فراموشي سپرده شود.

چنین است که موضوع احیا؛حفظ و صیانت و توسعه میراث علمی و سنت دانشگاهی اصفهان و نیز طب و حکمت ایرانیان ضرورت می یابد .

2. تاریخچه

پس از تأسیس بیت الحکمه در دوران خلافت عباسی، آموزش عالی در سرزمین‌های اسلامی رفته رفته وضع فراگیرتری به خود دید تا جایی که در عهد آل بویه و بالاخص با توقف و صدارت ابن سینا در اصفهان این سنت مدون و منظم چهره ای جامع و مدون بخود گرفت تا جایی که بعد از آن و در دوران سلجوقی مدارس نظامیه در چندین شهر همانند بغداد، بلخ، نیشابور،هرات، و نیز اصفهان دایر گشتند و این سنت اگرچه با فراز و نشیب کماکان ادامه یافت.

بنا بر شواهد مسلم تاریخی سنت دانشگاهی اصفهان خصوصا در حوزه آموزش مدون طب و حکمت از ابتدا تا کنون حداقل چهار دوره را پشت سر گذاشته است. دوره اول در زمان آل بویه است که بزرگانی چون ابن مسکویه و ابن‌سینا و حتی به احتمال قوی ابوریحان بیرونی در این دانشگاه و در مدارس مختلف آن به تدریس می‌پرداخته اند.

زمانى كه ابوجعفر علاء الدوله كاكويه فرمانرواى اصفهان بود «ابن سينا» نزد وى رفت. مدتى كه ابوعلى سينا در زمان امارت علاء الدوله كاكويه ديلمى در اصفهان در خدمت او بود با وجود مشاغل وزارتى به تدريس هم مى‏پرداخت. یكي از كارهاي بزرگ امراي آل بويه، بخصوص عضد الدوله اهتمام فراواني بود كه در امر ساختن بيمارستان داشت و بيمارستانهاي زيادي در شهر هاي مختلف برپا كرده و در هركدام پزشكان نامداري را مسئوليت داده ، به كار گمارد. در اين بيمارستان ها كه مانند مراكز درمان دانشگاهي امروزي عمل مي كردند، همه انواع كارهاي پزشكي و داروسازي انجام مي شد و در كنار آن پزشكان با سابقه به آموزش اطبای جوان مي پرداختند.

در بستر چنين شرايط فراهم آمده اي بود كه پزشكان بزرگ و نامداري چون ابوعلي احمد بن مسكويه و بوعلي سينا پرورش يافتند كه همواره به عنوان افتخارات علمي دنياي قديم بر پهنه آسمان فرهنگ و دانش اين سرزمين مي درخشند. مدرسه طب اصفهان یا مدرس علایی (مدرس ابن سینا)يادگار آن دوره است. همچنین شواهد حاکیست ابوعلی سینا در زمان تالیف کتاب قانون نیز در اصفهان زندگي مي‌كرده است و برخی از نخستین اعضای هیات علمی و موسسین دانشکده طب اصفهان بنا بر شواهد موجود چنین بوده اند :

۱- شیخ الرییس بوعلی سینا

۲- ابو عبدالله معصومی اصفهانی

محل تولد: ایران - اصفهان

شهرت علمی و فرهنگی:  طبیب ، فیلسوف و حکیم

ابن سینا وی را به تمامی شاگردانش ترجیح می‌داد و درباره او می‌گفت: نسبت معصومی به من به منزله نسبت ارسطو است به افلاطون ، و رساله "العشق" خود را به نام معصومی و به خواهش او تألیف کرد و در آغاز کتاب او را ابوعبدالله‌الفقیه معصومی نامید. وی پس از درگذشت ابن‌سینا سال‌‌ها در دانشکده طب اصفهان موسوم به مدرسه علایی به تدریس پرداخت. سال وفات وی را درحدود ۴۶۰ق نیز ذکر کرده‌اند. از آثارش: کتاب "المعارفات و اعدادالعقول و الافلاک و ترتیب المبدعات" یا "رساله فی اثبات‌المفارقات" که گفته‌اند این کتاب معشوق حکیما بوده است؛ "حفظ‌الصحه" ، در طب و شرح "کلمات متقدمین".

۳- ابوعبید جوزجانی

ابن‌سینا از او با عنوان‌ شیخ‌ الفاضل‌، شیخ‌الاجل‌، سلطان‌العارفین‌ و خاتم‌المشایخ‌ یاد کرده‌ است‌ .شهرزوری‌  وی‌ را فاضل‌ترین‌ شاگرد ابن‌سینا و از خواص‌ و ندیمان‌ او دانسته‌ است‌،جمع آوری بسیاری از کتب ابن سینا به همت او بوده است ،همچنین از آثار او :تفسیر مشکلات‌ کتاب‌ قانون.

۴- ابومنصور حسین بن طاهر بن زیله اصفهانی از دانشمندان ایرانی قرن چهارم و پنجم هجری و از شاگردان ابن سینا بود.

۵- مفضّل بن سعد بن حسین مافرّوخى اصفهانی از دانشمندان ایرانی قرن پنج هجرى در اصفهان و نویسنده کتاب محاسن اصفهان ،از مدرسین مدرسه علایی

۶- ابوعلی احمد بن محمد بن یعقوب مَسکَوَیه رازی(۳۲۶ - ۴۲۱ هجری)

 وی در آغاز زردشتی و بعد اسلام آورد و مدتی در استخدام محمدبن‌المهلبی وزیر معزالدوله بود و سپس نزد ابن العمید، وزیرِ رکن‌الدوله دیلمی، بهسمت کلیددارِ کتاب‌خانه وی بود. اما پس از کشته‌شدنِ وی، به خدمتِ عضدالدوله رسید. او در دربارِ دیلمیان صاحبِ مقام و منزلت والایی بود، چنان‌که خود را از صاحب بن عباد کم‌تر نمی‌دانست.

ابن مسکویه در ۴۲۱ هجری درگذشت و وی را در تخت فولاد اصفهان به خاک سپردند. کتاب‌الاشربه از وی در طب و داروسازی برجای مانده است .

نیز افزون بر هفتاد پزشک معروف دفن شده در قبرستان تخت فولاد اصفهان میتوان نام برد که هریک به نوعی حافظ سلسله آموزش طب در مکتب و مدرس اصفهان از آن مبدا به بعد بوده اند چنانکه علی بن حسین انصاری معروف به حاجی زین الدین عطار، حکیم شرف الدین حسن معروف به شفایی اصفهانی، هبه الله بن الحسین بن علی اصفهانی، احمد بن عبدالرحمان بن مندویه، ابو احمد عبدالرحمن بن علی بن مرزبانی اصفهانی و ... از جمله پزشکان قدیم در ادوار بعدی اصفهان بوده‌اند.

دوره دوم در عصر سلجوقیان است که در آن مدارس عالی گسترش فراوانی یافت.لکن بعدها یورش مغول در قرن هفتم هجري بنيانهاي شهرنشيني را از هم گسيخت، به شهرنشيني و شهرگرايي سخت آسيب رساند و آن را از ميان برداشت و صدمات جبران ناپذیری به اصفهان و سنت دانشگاهی آن وارد آورد اگرچه این پایان تاریخ سنت مدارس عالی در اصفهان نبود.

 دوره سوم در عصر صفویان است . در سال ۱۰۰۶ هجري، شهر اصفهان به عنوان پايتخت برگزيده شد و نخستين طرح جامع اصفهان كه در طول بيست و پنج سال به اجرا در آمد و پي ريزي و الگويي براي بسياري از شهرها ديگر شد به احیای مجدد اصفهان انجامید.

پايتخت شدن دوباره اصفهان باعث سرازير شدن ثروت از ساير نقاط ايران به اين شهر گرديد و اقتصاد و تحرك را به اوج رساند، اوجي كه فراتر از دوره سلجوقي و تمام دوره هاي بعد، تا زمان اصلاحات معاصر در دهه هاي سوم و چهارم قرن بيستم بود. با توجه به انتقال پایتخت به اصفهان و نیز توجه خاص شاهان صفوی، این سنت دانشگاهی به اوج رونق خود رسید.

دوره چهارم نیز از پایان عصر صفوی تا عصر حاضر است که به تدریج مدارس علمیه و مراکز دانشگاهی به سمت تفکیک علوم دینی از طبیعیات و ...  گرایش پیدا کرده و علوم طبیعی و طب با اقتباس از نظام های نوین آموزشی در غرب بسمت مدارس جدید و مدارس عالی سبک جدید سوق نمود و نهایتا در دوره پهلوی مدرس طب و حکمت اصفهان به مدرسه عالی بهداری و سپس دانشکده پزشکی و آنگاه در دهه های اخیر مستقلا ذیل نام دانشگاه علوم پزشکی اصفهان توسعه یافت.

پزشكی و حکمت از بارزترین علومی بود كه در مدرسه ابن سینا در اصفهان تعلیم داده می شد و این مكان همچون ذخیره گاه و پلی دستاوردهای علمی دنیای باستان و یونان را به دوران اسلامی انتقال داد. لکن هم اکنون یکی از بناهای تاریخی فراموش شده و متروک این شهر تاریخی همان بقایای مدرس ابن سینا نابغه ایرانی متوفی به 428 هجری قمری است ، خيابان ابن سيناي اصفهان، محله دردشت، كوچه مسجد پاگلدسته، ساختماني قديمي با گنبد بزرگ آجري به چشم مي‌خورد. گنبدي كه شايد چشم هر رهگذري را به خود معطوف كند بنای تاریخی مشهور به «مَدرسِ ابن‌سینا» است و در تاریخ ۲۴ اسفند ماه ۱۳۸۳ خورشیدی با شماره  ۱۱۵۵۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنای کوچک اما با ارزش با گنبد آجری‌اش بی‌گمان محل تدریس پورسینا به هنگام اقامت او در اصفهان بوده است .بنای فعلی مَدرس پورسینا، بخشی از بنای بزرگ‌تری است که در گذشته در این محل موجود بوده و به تدریج اهالی بر آن دست‌انداخته و بخش‌هایی از آن را تخریب و تملک کرده‌اند. در كنار اين مدرس، حوضخانه‌اي وجود داشته كه توسط ابو‌علي‌سينا و يكي از يارانش ساخته شد اما درسال‌هاي گذشته تخريب و سنگ‌هاي آن به غارت برده شده است. تحقيقات نشان مي‌دهد اين مكان در دوران گذشته به‌عنوان يكي از گسترده‌ترين نهادهاي آموزشي در ايران شناخته شده بود و ابو‌علي سينا حدود 15‌سال به ارائه تأليفاتي مي‌پرداخت و در كنار آن نيز به شغل اصلي‌اش يعني تدريس ادامه مي‌داد. عده‌اي نيز بر اين اعتقادند كه منزل عطاء‌الدوله‌كاكويه، حاكم وقت اصفهان در دوران آل‌بويه، در كنار مدرس ابن‌سينا قرار داشت كه طي دوران بعد به دليل بي‌توجهي در نگهداري از اين بناي تاريخي تخريب شد.

نقل است در آن روزگار كه عنان وزارت در كف كفايت شيخ‌الرئيس بود همواره قبل از طلوع صبح صادق از خواب برخاستى و به تصنيف و مرور كتب اشتغال ورزيدى و بعد از اداى فرايض تلاميذ او مانند كيا رئيس و بهمنيار و ابومنصور رزيله و عبدالواحد جرجانى و ابوعبدالله معصومى و سليمان دمشقى و جمعى ديگر در حضرتش حاضر مى‌شدند و حقايق حكميّه و دقايق طبيّه و ديگر علوم را استفاضه مى‌كردند.

در اصفهان و در منطقه خیابان ابن سینای امروزی بقایای این مدرسه عالی قرار داردکه تحقیقا قدیمی‌ترین مدرسه عالی برجای مانده در ایران به شمار می‌رود. با این که تاریخ دقیق تأسیس سنت دانشگاهی طب در سپاهان معلوم نیست اما بنای حاضر و قدیمی‌ترین اسناد باقی‌مانده از گذشته نشان می‌دهد که از سال ۱۰25 میلادی فرایند آموزش در مدرسه طب اصفهان که مدرس ابن سینا نامیده می شود جریان داشته است.از آنجا که به شهادت تاریخ و آثار برجای مانده و نیز کتب درسی حفظ شده از همان زمان تاکنون مدرسه طب اصفهان و سنت دانشگاهی حکمت و طبابت به رغم فراز و فرودها وقفه ای نداشته است ، همان دانشکده پزشکی اصفهان از زمره قدیمی‌ترین دانشگاه دایر عالم و نیز قدیمی ترین مدارس و دانشکده های دایر طب است که بقایای بنای اولیه و کتب درسی آن موجود می باشد.

در تاریخچه دانشگاه آکسفورد بعنوان سومین دانشگاه قدیمی دایر عالم آمده که تاریخ تأسیس دانشگاه آکسفورد تا به امروز یک معمای حل نشده است. طبق اسناد به جا مانده ثابت شده که تدریس در این محل از سال ۱۰۹۶ وجود داشته ولی اینکه از چه تاریخی خود دانشگاه به وجود آمده تاکنون اطلاعاتی وجود ندارد.این در حالیست که بنای مدرس ابن سینا و کتاب قانون و شواهد تاریخی حاکی از آن است که تدریس مدون طب و حکمت و طبیعیات از سال 1025 در مدرس ابن سینا مشخصا جریان داشته است . در مقام مقایسه گفتنی است از قدیمی‌ترین بناهای آکسفورد دانشکده الهیات Christ Church Cathedral است که در سال ۱۱۶۰ تا ۱۲۰۰ میلادی ساخته شده یعنی به عبارتی یک قرن بعد از مبدا تاریخی که برای آن دانشگاه معظم ذکر می شود در حالیکه مدرسه ابن سینا تاریخ تاسیس 1025 میلادی را با خود به یدک می کشد.

در کتاب اصفهان بهشتی کوچک اما زمینی؛ صفحه 44 قید شده : حکیم بو علی سینا که بی تردید در طول تاریخ هرگز دانشمند مسلمانی این چنین خستگی ناپذیر در تلاطم حوادث پا به عرصه وجود ننهاده ....در طول زندگی و بر حسب رویدادهای حادث ،جاده های ایران زمین را از مسیرهای کاروان رو ،مناطق کویری و نمکزارها ،از واحه ها گرفته تا شهرهایی که زیبایی آنها در نظرش رویایی و غیر واقعی مینمود ،در نوردید تا اینکه بالاخره در مقابل زیبایی وصف ناپذیر و بزرگی و عظمت شهر اصفهان قرار گرفت ،بو علی سینا پس از استقبال بی نظیری که امرا و دربار از وی به عمل می آورند بلافاصله زندگی روزمره خود را در این شهر برنامه ریزی نمود بدین مضمون که بامداد به پذیرفتن بیماران و آموزش بر بالین اختصاص یافت و بعد از نیم روز به تدریس حکمت و علوم و فلسفه در مدرس اختصاصی اش ( مدرسه ای که ابو علی سینا در آن تدریس مینمود همچنان در روزگار ما باقی است که به مدرس ابن سینا در محله باب الدشت اصفهان معروف می باشد ) می پرداخت و شبانگاه ، را به نگارش ،پژوهش ،مطالعه و تحصیل علوم محض صرف مینمود ،عصرهای ( پسین ) جمعه نیز ،وقت خویش را اختصاص داده بود به معالجه شاهزادگان ( خواص ) و عامه مردم می پرداخت ..... وی همواره تجارب خود را جمع آوری مینمود و نتایج حاصله را طی سی سال پژوهش و تحصیل و طبابت در کتابی به نام قانون گردآوری کرد .

3. اهمیت و ضرورت

در حال حاضر در ضلع جنوبی بنای نامبرده که قدمتی بیش از هزار سال دارد ،تراکم سازی های عوامانه ،منظره ای تحقیر آمیز برای مدرس ابن سینا به وجود آورده که باعث نگرانی و تاسف شدید است. در بعضی کشورها و به ویژه خواهر خوانده های اصفهان بناهایی که کمتر از هفتاد سال قدمت دارد را آنچنان اهمیت قائل می شوند که بیننده را وادار به تحسین مینماید و قطعا اگر این بنا با این سوابق در برخی بود از محل آن هزاران شغل هماهنگ ،جاذبه ها و پژوهشگاههای متعدد پدید می آوردند ،شایسته است ،شهرداری اصفهان بعنوان متولی مدیریت شهری و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بعنوان متولی و ادامه دهنده سنت دانشگاهی طب در این شهر با نگریستن به پیشینه غنی آن محل و سوابق جهانی و مدارج عالی آن نامور برجسته ( حکیم و فیلسوف اسلامی شیخ الرئیس ابو علی سینا ) و سایر مدرسین و اعاظم اطبا و حکمای آن مدرس و این شهر اقدامی درخور نمایند که هرگونه ،تملک ،مرتفع سازی و همجوارسازی در پیرامون مدرس ابن سینا به طور کلی متوقف شود و همین طور مطابق با بهسازی و محوطه سازی هایی که در دیگر بناهای تاریخی شهر اصفهان و محیط آنها ،صورت گرفته ترتیبی اتخاذ گردد که نسبت به احیای مدرس و شناساندن این بنا بعنوان نماد سنت علمی و دانشگاهی طب و حکمت اصفهان ؛پایتخت فرهنگی جهان اسلام؛دستورات بایسته ارزانی شود.»

مدرس ابن‌سينا از جمله ساختمان‌هايي است كه مي‌تواند سمبل و نمادي از دانش مسلمانان و ایرانیان در دوران گذشته باشد. اين بناي تاريخي که روزگاري پورسينا آثار ارزشمند خود را چون دانشنامه علايي و شفا و قانون و كتاب انصاف در بيست مجلد كتاب و لغة‌العرب در پنج مجلّد و كتاب حكمت علائيه موسوم به دانش نامه به پارسى نگاشته بنام علاءالدوله و كتاب نجات در دو مجلد، كتاب در علم قرائت و مخارج حروف و رسالة‌الطير و كتاب حدودالطّب و مقاله در قواى طبيعيّه و نیز كتاب عيون‌الحكمه در ده مجلّد را در اينجا نگاشته است .

بنابراین زنده و فعال بودن بخش مدرسه ی بنا در حفظ موجودیت کالبدی بنا موثر بوده و در نتیجه طرح مرمت و احیای مدرسه و توسعه آن ضرورت می یابد. موضوع نوسازی بافت های کالبدی ازحساسیت های بسیار زیادی برخوردار است و اتخاذ هرگونه رویکرد یا الگوی اجرایی مستلزم درنظر گرفتن این حساسیت ها است که از آن جمله می توان به ساختارهای اجتماعی و فرهنگی موجود در این بافت ها اشاره کرد. احیای مدرس ابن سینا مضاف بر حفظ و مرمت یکبنا باید شامل احیای فضا و سنت مرسوم آموزشی و پژوهشی محل و با نظرداشت احیا و صیانت و پاسداشت کاربری اولیه آن بعنوان یکی از کانون های اصلی آموزش و پژوهش حکمت و طب عالیه در دوران خود باشد .

4. اهداف طرح مدرس ابن سینا   (Avecina School)

اهداف اصلی این پروژه در سه بخش اصلی تبیین میگردد :

احیای مدرس تاریخی مربوط به 1000 سال پیش که در گذر تاریخ دستخوش تغییرات گردیده و در دوره های مختلف با ساخت و ساز های غیر اصولی از حالت مدرس خارج شده و فقط بخشی از آن برجای مانده است .

- تحصیل مستقلات و تصرفات پیرامون مدرس

- بازسازي مدرس ابن سینا (مدرسه علایی بعنوان قدیمی ترین بنای دانشکده طب اصفهان) و حفظ و احيا و مرمت بناهاي واجد ارزش معماري و تاريخي و فرهنگی

- تاسيس موزه تاریخ پزشکی اصفهان

- احیا و مرمت و بهره برداري ازكاروان سرا به عنوان فضاي سلامتكده طب ایرانی

- احیا و مرمت و بهره برداري از حمام به عنوان مركز اعمال يداوي

- ساخت و تاسیس پژوهشکده طب سنتی ایران با توجه به ضوابط حریم آثار باستانی و متناسب با معماری سنتی اصفهان

- إصلاح معابر و ترتيب تاسیس فضاهاي تجاري مرتبط با طب سنتی ایران اعم از کتابسرا و داروخانه و ... با توجه به ضوابط حریم آثار باستانی و متناسب با معماری سنتی اصفهان

- طاق نمادين روي خيابان يا در ورودي معبر با توجه به ضوابط حریم آثار باستانی و متناسب با معماری سنتی اصفهان

- ارتقاء بستر فرهنگي و کيفيت محيطي

- نگهداري و حفاظت از بافت تاريخي

- بهبود کيفيت کالبدي و عملکردي کاربريها

- تقويت استخوان بندي محور تاريخي فرهنگي شهر اصفهان

- بازگرداني سرزندگي و پيوستگي به کانون هاي تاريخي

- ایجاد کرسی‌های آموزشی

- تقویت ارتباط فرهنگی با یونسکو

- ایجاد بستر گردشگری علمی و توریسم درمانی و افزايش سهم كاربري گردشگري

- احیاء قدیمی‌ترین دانشگاه جهان

- ایجاد بستر کار، درآمد و اشتغال بر پایه دانش؛ فناوری و گردشگری

- ایجاد خودباوری با کسب شناخت از گذشته پرافتخار علمی و فرهنگی

5- چشم انداز مدرس ابن سینا

محدوده ويژه مدرس ابن سینا شهر اصفهان قطب مهم تاريخي ؛علمی ،فرهنگی وگردشگري کشور است که ارزش هاي اصيل و پايدار هزار ساله زندگي، دانش،پژوهش ،آموزش و پزشکی کلان شهر اصفهان را براي اهل علم و فرهنگ و نیز گردشگران ايراني و خارجي به نمايش مي گذارد. مرمت و بهسازي استخوان بندي تاريخي فرهنگي محدوده از طريق مداخلات وحدت محور، ناشي از طراحي شهري به همراه باز زنده سازي مدرس ابن سینا(مدرسه علایی)، و جذابيت ايجاد شده به واسطه بهسازي و نوسازی ميراث تاريخي به عنوان مزيت رقابتي اين مکان را به مقصد آموزشی،پژوهشی وگردشگري در مقياس ملي، منطقه اي و بين المللي تبديل کرده و فضاهاي شهري ؛دانشگاهی امروزي متکي بر تداوم استخوان بندي اصلي و هويت تاريخي را به تصوير کشيده است. بهبود کيفيت محيط از طريق خروج فعاليتها و کاربری های ناسازگار و توسعه فعاليتهاي علمی ،آموزشی،پژوهشی؛ بهداشتی و درمانی و اقتصادي متناسب  با حوزه سلامتی،فرهنگي و گردشگري، ضمن ايجاد زمينه مناسب براي نوسازي و بهسازي بافتهاي فرسوده پيرامون، محدوده را به محل مناسبي براي رويدادها و تبادلات علمی و فرهنگي و گردشگری سلامت تبديل کرده است. 

شورای سیاستگذاری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

دکتر کیانوش جهانپور