شهر خمینی شهر با مساحت برابر ۱۷۵ کیلومتر مربع، در منطقهٔ بلوک ماربین و در ۱۲ کیلومتری شمال غربی اصفهان واقع شده و از شمال به شهرستان برخوار و میمه، از شرق و شمال شرقی به شهرستان اصفهان، شمال غربی و غرب به شهرستان نجف آباد، و از جنوب به مرزهای قانونی شهر درچه محدود می‌شود. نواحی شمال وشمال غربی آن را کوه‌های محمودآباد با ۲۴۷۳ متر و سرچاه ۲۲۵۰ متر و کوه صالح یا صلا با ۲۵۱۱ متر فرا گرفته و نواحی جنوبی وخاوری آن را دشت همواری پوشانده‌ است. در شمال شهر ارتفاعات سید محمد و پلارت با ارتفاع ۲۴۵۰ متر (محمودآباد)، زیبایی خاصی به منطقه داده‌است. ارتفاع شهرستان از سطح دریا، حدود ۱۵۹۵ متر و به قولی ۱۶۰۲ متر است؛ بنابراین، ۱۸ متر از اصفهان مرتفع تر می‌باشد. در این ناحیه شاخه‌هایی از زاینده رود به صورت مادی و کانال آب ‌رسانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌علاوه تاکنون هفت رشته قنات، ۱۳۰ حلقهٔ چاه عمیق، و ۶۰ حلقه چاه نیمه عمیق، در خمینی شهر حفر شده‌ اند. در حال حاضر، از نظر بافت شهری این شهرستان به دو قسمت بافت کهنه و نو تقسیم می‌شود. بافت نوی این شهرستان پس از انقلاب اسلامی ایران آغاز و در حال گسترش است. شهرک اقماری منظریه نیز از نوع همین بافت است. بافت کهنه خمینی شهر از جنوب این شهر تا بافت نوی شهری ادامه دارد. در این بافت ساختمان‌های کهن و بعضی از ساختمان‌های جدید وجود دارند. این شهر از سال ۱۳۳۵تا ۱۳۵۷ همایون شهر و پیش تر از آن سِدِه (سه ده یا سه دژ) و ماربین نامیده می‌شد. این شهر در بخش مرکزی شهرستان خمینی‌شهر قرار دارد. جمعیت این شهرستان طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران برابر با 319727 نفر می باشد.

چند بخش با قدمت زیاد در این شهرستان وجود دارند که عبارتند از ورنوسفادران (شامل محله‌های گارسله، زاغ آباد یا زوگا، باولگان، گاردر و کوشکباج)، خوزان (شامل محله‌های کو بَرز یا کو بزم یا سکه الزر، فتح‌آباد، جعفرآباد، درب محکمه، کهندژ و شمس‌آباد، فروشان (شامل محله‌های دیمیتریان، درب بالا مرده، جوادیه یا عمو فضلگاه، درب سید، قلعه آقا، لادره، محله نو ، سرپل)، اندوآن، آدریان، هرستان، قرطمان (کرتمان)، وازیچه، جوی آباد، کهندژ، دستگرد قداده، اسفریز، درچه، تیرانچی، کوشک، اصغرآباد، و قلعه امیریه. 

از بخش‌های جدید می‌توان موارد زیر را نام برد: شهرک منظریه، هفتصد دستگاه، قائمیه (کشتارگاه سابق)، پاسداران، کوی کارکنان دانشگاه صنعتی (باقرالعلوم).

خمینی شهر که در گذشته به نام سدژ یا سده می‌شناختند، در ادوار گذشته بخشی از بلوک ماربین از توابع اصفهان محسوب می‌شد. سده در ابتدا شامل سه ده به نام‌های فروشان (پریشان یا پروشان)، خوزان (خیزان) و ورنوسفادران بوده‌ است. برخی نویسندگان معتقدند که در دوره ساسانیان سه دژ به نام های گاردژ، دیمیردژ و کهندژ در این شهر وجود داشته است که به همین دلیل این شهر را سده به معنای سه دژ نامیده اند. البته هنوز یکی از محله های خوزان به نام یکی از همین سه دژ، یعنی کهندژ نامیده می شود.

بازگشت به صفحه قبل