معرفی و شرح وظایف خانه‌های بهداشت
خانه‌های بهداشت محيطي‌ترين واحد ارائه خدمات در نظام شبكه‌هاي بهداشتي و درماني كشور و مسـتقر در روسـتا اسـت كـه تحـت نظـارت مركـز بهداشتي درماني روستايي فعاليت مي‌كند. هر خانه بهداشت بسته به شرايط جغرافيـايي بـه ويـژه امكانـات ارتبـاطي و جمعيـت با متوسط ساکن 1500 نفر در روستای اصلی و روستاهای قمر (روستاهای تحت پوشش) قرار دارد. و توسط بهورز زن و مرد مشغول ارائه مراقبت‌های بهداشتی است و خدمات ارائه شده در این مکان، در سامانه الکترونیک سلامت ثبت می‌شود.
بهورزان در راستای وظایف شغلی خدمات زیر را به جمعیت تحت پوشش خود در روستای اصلی و روستاهای اقماری ارائه می‌نمایند.
شرح وظایف بهورزان در خانه‌های بهداشت:
1- شناخت جمعیتی و زیست محیطی روستا، سرشماری خانوارها و جمع‌آوری اطلاعات آماری کامل جمعیت تحت پوشش خانه بهداشت و تنظیم زیج حیاتی و پرونده خانوار
2- برقراری ارتباط با مردم و جلب مشارکت آنان در زمینه‌های مختلف بهداشتی
3- آموزش همگانی سلامت در کلیه زمینه‌های بهداشتی
4- ارائه مراقبت‌های بهداشتی شامل:
• خدمات سلامت خانواده به کلیه گروه‌های هدف:
• برنامه مراقبت کودک سالم (گروه سنی زیر 8 سال )
• مراقبت‌های ادغام یافته ناخوشی‌های اطفال و کودک مصدوم
• مراقبت‌هاي ادغام يافته سلامت مادران
• مشاوره قبل از ازدواج
• ارائه خدمات باروری سالم و برنامه‌های جمعیت
• سلامت دهان ودندان
• آموزش تغذیه
• سلامت گروه سنی سالمندان
• سلامت گروه سنی میانسالان
• سلامت گروه سنی جوانان
• سلامت گروه سنی نوجوانان و بهداشت مدارس شامل بهداشت محیط مدرسه، معاینات سالانه دانش‌آموزان و مشارکت درسنجش سلامت دانش‌آموزان کلاس اول و بیماریابی آنان واکسیناسیون در صورت نیاز اجرای برنامه‌های آموزشی در مدارس
5- خدمات پيشگيری و مراقبت از بيماري‌ها
• و اکسیناسیون و مراقبت از بیماری‌های قابل پیشگیری به وسیله واکسن
• آموزش چگونگي پيشگيري و درمان و توانبخشي موارد بيماري‌ها به بيماران و عموم مردم
• درمان بيماراني كه داراي پروتكل درماني مشخص هستند.
• بیماریابی
• ارجاع و پيگيري موارد درمان
• مراقبت از بیماران مبتلا به بیماری‌های واگیر( سل – اسهال- ....)
• آموزش و مراقبت ویژه زوجین ناقل تالاسمی
• ارائه مراقبت‌های بیماری‌های غیرواگیر: (فشارخون – دیابت – روانی- گواتر- آسم – سرطان‌ها و ....)و سوانح و حوادث در قالب برنامه سلامت گروه‌های هدف
• مشارکت در اجرای برنامه‌های توانبخشی مبتنی بر جامعه
• گزارش بيماري‌هاي مشمول گزارش تلفني، هفتگي و ماهيانه
6- بهداشت محیط روستا شامل:
• کنترل بهداشت مواد غذایی از طریق بازدید اماکن تهیه و توزیع نگهداری و فروش مواد غذایی در منطقه تحت پوشش
• نظارت بر وضعیت بهداشتی اماکن عمومی
• نظارت بر دفع بهداشتی زباله و فضولات حیوانی
• بهسازی محیط و منابع آب و فاضلاب
• کنترل بهداشت آب
• کنترل بهداشت توالت‌ها و جمع‌آوری صحیح مدفوع
• آلودگی‌های هوا
• مدیریت بلایا
• بهداشت مسکن و پیگیری منازل در زمینه‌های مختلف بهداشتی
• بیماری‌های منتقله از راه غذا و آب
• جلب مشارکت روستایيان و شورای اسلامي روستا به منظور ارتقای وضعیت بهداشتی روستا
• تشكيل شوراي بهداشت روستا
• مشارکت در پروژه‌های بهسازی محیط
7- خدمات بهداشت حرفه ای و بهداشت کارگران و کشاورزان
8- همکاری با پزشک خانواده
9- مشارکت در اجرای طرح‌های ادغام شده در نظام شبکه
10- کمک‌های اولیه
11- درمان‌های ساده علامتی مشخص شده
12- جلب همکاری مردم جهت پيشبرد برنامه‌های بهداشتي
13- جلب همكاري ساير بخش‌های دولتي و غير دولتي جهت پيشبرد برنامه‌های بهداشتي
14- جمع‌آوري و ثبت آمار، تنظيم و ارسال گزارش فعاليت‌ها به مركز بهداشتي درماني
15- ساير امور محوله
شرح وظایف پایگاه‌های سلامت
پایگاه‌های سلامت در راستای اهداف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مأموریت‌های زیر را برای منطقه تحت پوشش خود دنبال می‌کنند.این واحد در زیر مجموعه مرکز خدمات جامع سلامت شهری و در برخی موارد روستایی است که خدمات قابل ارائه در این مکان صرفا مراقبت‌های بهداشتی است و توسط مراقبت سلامت (معادل بهورز در خانه بهداشت) ارائه می شود.
در واقع یک واحد بهداشتی است که در محدوده شهرها واقع شده‌اند و جمعیتی حداکثر معادل 12500 نفر را تحت پوشش دارند و خدمات بهداشتی به این جمعیت ارائه می‌دهند. این پایگاه سلامت چنانچه در درون فضای مرکز خدمات جامع سلامت مستقر باشد به عنوان پایگاه سلامت ضمیمه و در غیر این صورت پایگاه غیر ضمیمه نامیده می‌شود.
چنانچه یک روستایی که دارای خانه بهداشت می‌باشد به شهر تبدیل گردد این خانه بهداشت به پایگاه سلامت تبدیل می‌شود و تا زمانی که بهورز در آن واحد شاغل می‌باشد خدمات توسط بهورزان ارائه می‌گردد و به عنوان پایگاه سلامت ستاره دار محسوب می‌گردد و زمانی که به هر دلیلی (تغییر عنوان، بازنشستگی و ...) ردیف سازمانی وی بلاتصدی گردید به جای بهورز کاردان استخدام می‌گردد و از پایگاه سلامت ستاره‌دار به پایگاه سلامت تبدیل می‌گردد و کلمه ستاره‌دار حذف می‌گردد.
اهم ارائه خدمات در پایگاه سلامت عبارتست از :
1- سرشماری سالانه / دوره‌ای و ثبت اطلاعات
2- شناسایی واحدهای ارائه دهنده خدمت توسط سایر بخش‌های در منطقه
3- شناسایی کامل منطقه و رسم نقشه آن
4- تشکیل پرونده سلامت خانوار
5- ارائه خدمات فعال به جمعیت تحت پوشش و پیگیری آنها (با استفاده از داوطلبین، ارسال پیامک، تلفن و... و پیگیری درب منزل)
6- تشویق جامعه به مشارکت در برنامه‌های مرتبط با ارتقای سلامت خود، خانواده و جامعه (داوطلبان سلامت محلات، داوطلبان متخصص، شوراها، سازمان‌های مردم نهاد، خیرین ...)
7- اجرای برنامه خودمراقبتی
8- آموزش بهداشت عمومی
9- تشکیل شوراهای محلی بهداشت
10- مراقبت از زنان باردار و سلامت باروری
11- مراقبت از گرو ه‌های سنی شامل :کودکان، نوجوانان، جوانان، میانسالان و سالمندان
12- آموزش و مراقبت تغذیه ای
13- بهداشت مدارس
14-سلامت دهان و دندان
15- بیماریابی و مدیریت بیماری و بیماران
16- انجام خدمات درمانی در حوزه اختیارات و آموزش‌های ارائه شده در بسته خدمت
17- همکاری با سایر بخش‌های اجتماعی فعال در منطقه
18- مدیریت خطر بلایا
19-خدمات ارجاع به پزشک مرکز سلامت جامعه و کارشناسان تغذیه، سلامت روان، دندانپزشک، سلامت محیط و کار بر اساس بسته خدمت و ...
معرفی مراکز جامع سلامت
این مرکز یک واحد بهداشتی درمانی است که با پذیرش ارجاعات مربوط به پیشگیری، مراقبت‌ها و بیماری‌های هدف (واگیردار و غیر واگیر )، مشاوره تغذیه و تنظیم رژیم غذایی، سلامت روان، اجتماعی و اعتیاد، سلامت دهان و دندان، مشاوره ژنتیک، اختلالات تکاملی و بهداشت محیط و حرفه‌ای در خدمت هموطنان عزیز خواهد بود و علاوه بر آن نظارت و مدیریت سلامت منطقه و پایگاه‌های سلامت تحت پوشش خود را بر عهده خواهد داشت.
اهم خدمات سلامت قابل ارائه در مراکز جامع سلامت:
1- تشکیل پرونده الکترونیکی سلامت خانوار مبتنی بر شناسه کدملی برای هر ایرانی و غیر ایرانی
2- خدمات سلامت خانواده و جمعیت (مادران باردار- تعالی جمعیت) و خدمات مامایی
3- واکسیناسیون
4- برنامه مبارزه و کنترل بیماری‌های واگیر
5- پیشگیری و کنترل عوامل خطر بیماری‌های مزمن و غیرواگیر
6- مشاوره تغذیه و تنظیم رژیم غذایی
7- خدمات سلامت روان و اعتیاد، سلامت شغلی، مشاوره
8- خدمات پزشکی درمانی (درمان بیماران سرپایی)
9- خدمات سلامت دهان و دندان (خدمات دندانپزشکی)
10- تزریقات و پانسمان
11- ارائه خدمات مکمل دارویی
12-خدمات بهداشت محیط
12-خدمات بهداشت حرفه ای
14-خدمات تغذیه جامعه (در مدارس، مهدکودک و....)
15-خدمات مشاوره ژنتیک و تکامل کودکان
16-خدمات مشاوره ازدواج
17-خدمات مشاوره شیردهی
18-خدمات آزمایشگاهی (توسط بخش دولتی و خصوصی)
19-خدمات بهداشت مدارس
20- مدیریت خطر بلایا و...